Een chatbot is iets heel anders dan een zoekmachine. Het is een taalmachine: een snelle en bijzondere woordvoorspeller. Hoe goed een chatbot ook bepaalde dingen kan zeggen of samenvatten, je zal altijd zelf moeten blijven controleren of het klopt. Bijvoorbeeld door goed te zoeken met een zoekmachine - dan kan je op zoek naar een betrouwbare bron. Beide zijn het assistenten die je zelf goed moet aansturen. Elk op hun eigen manier.
Bovendien zijn chatbots best brutaal: ze willen soms ook van alles van jou weten. Daar hoef je niet op in te gaan. Het is een bot, geen mens. Alles wat je tegen en chatbot zegt wordt ergens opgeslagen. En dat is wel weer hetzelfde als bij een zoekmachine. Alleen heb je daar zelfs wat meer keuze om je privacy te beschermen.
Met de Webcheck leer je hoe de je de kwaliteit kunt beoordelen van bronnen die je als zoekresultaat ziet staan. Of van een bron die je tegenkomt of doorgestuurd krijgt. Is het een geschikte bron voor jouw doel?
Wat leer ik met de Webcheck?
De Webcheck gebruiken is ook ervaring opdoen met de kwaliteit van bronnen.
Je leert de verschillende informatieve doelen van bronnen kennen;
Je leert de bedoelingen van makers van bronnen kennen;
Je leert over webdesign en de toegankelijkheid van bronnen;
Je leert over datums en actualiteit;
Je leert over de bronnen van bronnen. Makkelijker gevraagd dan gevonden.
Bepaal met de Webcheck welke bronnen je wilt toevoegen aan je vertrouwde bronnenlijst.
Wat is de Zoekroutine?
De zoekroutine is een stappenplan om de beste zoekresultaten voor jouw doel bovenaan in de zoekmachine te krijgen. De ene keer zal dat makkelijker gaan dan de andere. Het hangt onder andere van je zoekbedoeling af en je eigen voorbereiding af.
Wat leer ik in de Zoekroutine?
Je leert hoe je aan de juiste zoekwoorden komt en hoe je zoekwoorden effectief inzet.
Je leert hoe zoekopdracht verbetert tijdens het zoeken
Je leert wat de scannen inhoudt, ofwel snel en vluchtig kijken naar zowel zoekresultaten als webpagina’s. Dit wordt ook wel strategisch lezen genoemd.
Je leert zorgvuldiger met je tijd om te gaan, onder andere door niet te snel te klikken of genoegen te nemen met het eerste het beste antwoord.
Je leert dat de Webcheck (zoeken naar makers en doel van een bron) een cruciaal onderdeel is van het zoekproces.
Wat is een routine?
Een routine is een vaardigheid die je na een trainingsperiode automatisch kunt uitvoeren. De routines in Slim Zoeken hebben een schema met werkstappen.
De manier van trainen moet je zelf opzetten, samen met anderen. Het is goed alle stappen van een routine regelmatig en op verschillende momenten toe te passen en in te oefenen.
Over betrouwbaarheid
Kun je betrouwbaarheid meten?
Nee, betrouwbaarheid valt niet echt te meten. Er wordt wel aan gewerkt aan het analyseren van de betrouwbaarheid met behulp van kunstmatige intelligentie (AI)*. Maar het controleren van een online tekst op inhoudelijke kwaliteit is complex voor machines. Daarvoor liggen er ook teveel elementen buiten de tekst zelf.
De context van een tekst Het vaststellen van de ‘context' is een hele klus. Waarom en wanneer werd de informatie gepubliceerd? Is het bericht satirisch? Komt een artikel rechtstreeks van de bron of is het overgenomen en is de oorspronkelijke bron onbekend? Betreft het voorlichting of promotie? Een persbericht misschien?
Met andere woorden, er zit altijd een bepaalde bedoeling achter een publicatie, maar de manier waarop je dat kunt vaststellen wisselt en hangt van veel factoren af.
Samenwerking mens-machine is nuttig Zelfs voor mensen is betrouwbaarheid soms moeilijk vast te stellen. Een webcheck doen gaat in het ene geval snel, maar vraagt in een ander geval een uur werk. Of langer. En zoeken naar de bron van de bron kan nog ingewikkelder zijn. Maar duidelijk is wel: samenwerking tussen mens en machine is ook bij het uitzoeken van betrouwbaarheid nuttig en belangrijk.
* Er wordt bijvoorbeeld ook gekeken naar welke woorden en zinsconstructies vaker/meestal in betrouwbare of juist onbetrouwbare teksten staan. Misschien werkt dat voor bestaande teksten. Maar er zullen al snel algoritmes opduiken die machines weten te foppen met nieuwe teksten.
Wanneer noem je een bron vertrouwd?
Vertrouwde bronnen, dat zijn de voor jou bekende betrouwbare bronnen. Je weet dat die bronnen betrouwbaar en bruikbaar zijn omdat je dat hebt onderzocht, liefst samen met anderen. Je hebt liefst ook uitgezocht of experts het met je eens zijn.
Je hebt vertrouwde bronnen ook al vaker met succes kunnen gebruiken. Als voorbeeld noemen we thuisarts.nl en cbs.nl. Zie je een vertrouwde bron in een lijstje met zoekresultaten staan? Ga daar dan eerst heen.
Over tools en internet
Welke zoekmachine? Wat gebruiken jullie?
Voor dagelijks gebruik, bijvoorbeeld om links te openen en bekende dingen op te zoeken, gebruiken we het privacy-vriendelijke DuckDuckGo als zoekmachine, in browser Firefox. Zowel op mobiel, tablet als desktop.
Wij gebruiken Google vooral voor gericht informatief zoeken, zonder ingelogd te zijn.
Ook testen we Kagi, inclusief de Kagi chatbot (Assistent) voor professioneel gebruik.
Google was tot nu toe gewoon de beste zoekmachine, met Bing op de tweede plaats, mede door de kracht van geavanceerd zoeken. Daarom vermelden we Google nog in de meeste voorbeelden. Maar… Google is een beetje de weg kwijt wie ze het belangrijkste voor ze is. Zijn dat de adverteerders, de aanbieders (websites) of de ‘gebruikers’?
Google toont veel commercie en promotie. En erg veel verschillende hulpboxen, met veel te veel zogenaamde vragen met zogenaamd directe antwoorden (het zijn eigenlijk gewoon zoekresultaten in vraagvorm). Ook staan er zogenaamde samenvattingen als topresultaat; maar het zijn helemaal geen samenvattingen, het zijn gewoon citaten van een site.
Ook moet je erg veel doen om je privacy te beschermen in Google (en Bing). En al maakt het jou persoonlijk misschien niet direct uit dat de grote techbedrijven alles over jouw gedrag weten, het feit dat BigTech ons met z’n allen als kuddedieren kan manipuleren is zorgelijk en zelfs gevaarlijk. Bovendien is wat er verder nog met onze data gebeurd niet transparant.
Gelukkig worden er stappen gedaan om deze macht in te perken, zoals de rechtzaak van de Consumentenbond tegen Google.
Waarom Google in de voorbeelden? En DuckDuckGo dan?
Omdat…
Google het meest gebruikt is en omdat Bing tot nu toe niet echt anders werkte, maar het Google-design was gewoon beter.
Google de vorm van zoeken zoals we die gewend zijn met resultatenlijsten heeft bedacht.
Geavanceerd zoeken van Google echt goeie hulp geeft die je zelf kan sturen.
Er is veel aan het veranderen, vooral ook door AI in de zoekmachines. Probeer zeker ook Duck.ai.
Welke browser gebruik ik het best?
Firefox is een echt privacy-vriendelijke browser. Firefox is open source en wordt gemaakt door de Mozilla Foundation. Zij zijn onafhankelijk van Big Tech.
Brave en Opera zijn ook goede alternatieven. Tor is helemaal privacy-vriendelijk, maar niet nodig voor dagelijks gebruik.
Safari van Apple doet trouwens ook z’n best om privacy-vriendelijk zoeken mogelijk te maken.
Als mobiele app is DuckDuckGo aan te raden: browser en zoekmachine ineen.
Het web of internet - wat is het verschil?
We gebruiken de woorden het web, internet en online op de volgende manieren:
Het web is dat deel van internet waar je via je browser gebruikt van kunt maken. Een browser maakt die webpagina’s zichtbaar via het HTTPS-protocol.
De onderdelen van internet waar we het in Slim Zoeken verder niet over hebben zijn: FTP (voor bestandsuitwisseling), e-mail en alles wat te maken heeft met slimme apparaten (Internet of Things).
Online: alle communicatie die op de een of andere manier via internet verloopt.
