Betrouwbaar betekent dat je iets of iemand kunt vertrouwen. Of een bron een betrouwbare bron is kun je zelf leren onderzoeken. Dat kost wat tijd, maar net als met leren typen: je hebt er je hele leven wat aan.
Een vertrouwde bron is een website waarvan je samen met anderen hebt onderzocht dat de informatie betrouwbaar en bruikbaar is voor jou. Een begrijpelijke bron is bruikbaarder dan een bron die moeilijk toegankelijk is.
Betrouwbare informatie
Betrouwbaar betekent hier vooral: de informatie ‘klopt’ en is gemaakt of gecontroleerd door deskundigen en/of professionals, door mensen die verstand hebben van het onderwerp.
Veel informatie kan en wil je niet zelf controleren. Je leest er misschien voor het eerst over. Of het is een onderwerp waar je verder (nog) niet in thuis bent. Maar het is wel belangrijk dat je gevoel krijgt voor de kwaliteit van informatie.
Hoe kom je aan een betrouwbare online bron?
1. Via de links van al eerder vertrouwde bronnen. Een prettige manier om aan nieuwe vertrouwde websites te komen, is via de links bij een bron die je al kent en vertrouwt. Op start.slimzoeken.nu staan veel vertrouwde bronnen bij elkaar.
2. Via een tip van een deskundige. Iemand die verstand heeft van een bepaald onderwerp geeft je een link. Dat kan een leraar zijn, een familielid of een vakman of -vrouw.
3. Doordat je zelf uitzoekt wie een door jou gevonden website maakt. Gebruik het stappenplan van de Webcheck om te leren omgaan met het beoordelen van de kwaliteit van een bron. Kern: zoek altijd naar de makers-pagina (colofon of over-ons) en het doel van een bron.
Zet Google dan niet de meest betrouwbare bronnen bovenaan?
Nee, dat kan niet, want wat iemand bovenaan wil hebben bij het zoeken verschilt van geval tot geval. Wat betrouwbaar is hangt ook nogal af van je zoekbedoeling. Zoek je naar een adres, de prijs van een product of een advies van een dokter? De antwoorden vragen om een verschillende soort betrouwbaarheid.
Google probeert wel uit ondermeer de bezoekcijfers af te leiden welke bronnen door bezoekers als autoriteit worden gezien en waar de ‘meeste mensen’ naar zoeken. Maar populariteit is geen maat voor betrouwbaarheid, net zo min als veel likes iets zegt over de kwaliteit van informatie. Google heeft bovendien drie soorten klanten: adverteerders, websites en bezoekers. Iedereen wil iets anders bovenaan.
Kun je betrouwbaarheid meten?
Nee, betrouwbaarheid valt niet echt te meten. Er wordt wel aan gewerkt aan het analyseren van de betrouwbaarheid met behulp van kunstmatige intelligentie (AI)*. Maar het controleren van een online tekst op inhoudelijke kwaliteit is complex voor machines. Daarvoor liggen er ook teveel elementen buiten de tekst zelf.
De context van een tekst
Het vaststellen van de ‘context' is een hele klus. Waarom en wanneer werd de informatie gepubliceerd? Is het bericht satirisch? Komt een artikel rechtstreeks van de bron of is het overgenomen en is de oorspronkelijke bron onbekend? Betreft het voorlichting of promotie? Een persbericht misschien?
Met andere woorden, er zit altijd een bepaalde bedoeling achter een publicatie, maar de manier waarop je dat kunt vaststellen wisselt en hangt van veel factoren af.
Samenwerking mens-machine
Zelfs voor mensen is betrouwbaarheid soms moeilijk vast te stellen. Een webcheck doen gaat in het ene geval snel, maar vraagt in een ander geval een uur werk. Of langer. En zoeken naar de bron van de bron kan nog ingewikkelder zijn. Maar duidelijk is wel: samenwerking tussen mens en machine is ook bij het uitzoeken van betrouwbaarheid nuttig en belangrijk.
